Δέχομαι ότι τα περισσότερα προβλήματα συμπεριφοράς οφείλονται στον ίδιο τον εκπαιδευτή και πραγματικά χτυπάω το κεφάλι μου στον τοίχο τρεις φορές όποτε κάνω κάποιο λάθος. ΠΟΤΕ δεν έδειξα και δεν ξέσπασα την αποτυχία μου στα ζώα με τα οποία δουλεύω και το ίδιο απαιτούσα κι από τους συνεργάτες μου. Οι εκπαιδευτές πρέπει να αποδέχονται την ευθύνη για όσα κάνουν αλλά και για όσα δεν κάνουν.

Στις περιπτώσεις που πραγματικά χρησιμοποίησα την τιμωρία και με αυτό εννοώ ΑΛΗΘΙΝΗ θετική τιμωρία, ήταν πάντοτε για να σώσω κάποια ζωή, κάποια περιουσία ή για κάποιον άλλο παρόμοιο λόγο. Ποτέ δεν θα περνούσε από το μυαλό ου να χρησιμοποιήσω θετική τιμωρία για κάτι άλλο όπως η εκπαίδευση βασικής υπακοής. Πρώτον, δεν υπάρχει τόσο μεγάλη ανάγκη και υπάρχει καλύτερος τρόπος για την επίτευξη του επιπέδου συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένης της αξιοπιστίας.

Αν αναφερόμαστε σε σκυλιά που βάζουν σε κίνδυνο τη ζωή τους αλλά και τη ζωή των χειριστών τους σε συνθήκες πολέμου, δεν θα δίσταζα να χρησιμοποιήσω κάποια μέθοδο τιμωρίας για ένα λάθος, παρά να αρκεστώ στη θετική ενίσχυση και μόνο. Λοιπόν, στην αρχή επιτύγχανα την επιθυμητή συμπεριφορά χρησιμοποιώντας τη μέθοδο θετικής ενίσχυσης (R+) και μείωνα την ανεπιθύμητη συμπεριφορά σε αμελητέα επίπεδα χρησιμοποιώντας την εξάλειψη, ΟΜΩΣ, για χάρη των σκύλων αλλά και των χειριστών τους, στο τέλος προσθέτω αυτή την τελευταία, και ΠΟΛΥ ακραία χρήση της τιμωρίας, για να είμαι απόλυτα σίγουρος ότι το ζώο δεν θα κάνει λάθος σε καμία περίπτωση.

Όταν χρησιμοποιούσα την τιμωρία, το μέγιστο που χρειάστηκε ΠΟΤΕ να την εφαρμόσω ήταν τρεις φορές, και συνήθως η μια φορά ήταν αρκετή. Από τα χιλιάδες ζώα που έχω εκπαιδεύσει εγώ και οι συνεργάτες μου στη διάρκεια χιλιάδων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, έχουμε χρησιμοποιήσει την τιμωρία περίπου σε δώδεκα περιπτώσεις. Το γεγονός ότι χρησιμοποιώ την τιμωρία, μου στερεί τον τίτλο του «Θετικού εκπαιδευτή». Όμως, δεν με πειράζει, γιατί έχω καθαρή τη συνείδησή μου. Πιστεύω ότι έκανα το καλύτερο που έπρεπε να γίνει τόσο για το ζώο όσο και για τον χειριστή του.

Δεν θα βρείτε πουθενά στα φυλλάδια ή τα άρθρα μας, λεπτομερείς οδηγίες σχετικά με την τιμωρία. Πιστεύω ότι η τιμωρία χρησιμοποιείται υπερβολικά συχνά. Όταν εφαρμόζεται, πιστεύω ότι εφαρμόζεται με λάθος τρόπο (περίεργο, γιατί η δεύτερη αντίρρησή μου συνήθως είναι ότι δεν είναι αρκετά αυστηρή. Φυσικά, η πρώτη αντίρρησή μου είναι ότι χρησιμοποιείται γενικά. Σας είπα ότι είναι περίεργο). Δεν θα δώσω οδηγίες στους ανθρώπους σχετικά με τις τεχνικές τιμωρίας γιατί δεν θέλω να έχω συμβάλει την λανθασμένη εφαρμογή μιας πολύ καλής τεχνικής. Σε περίπτωση λανθασμένης εφαρμογής της θετικής ενίσχυσης συμπεριφοράς, δεν θα βλαπτόταν άμεσα το ζώο σε μεγάλο βαθμό. Όμως, δεν ισχύει το ίδιο για την τιμωρία.

Στο φυσικό τους περιβάλλον, τα ζώα συχνά αντιμετωπίζουν αποτρεπτικές καταστάσεις, ίσως συχνότερα απ’ ότι τους δίνεται η δυνατότητα θετικής ενίσχυσης. Συχνά αναφέρεται ότι τα ζώα μαθαίνουν γρήγορα να αποφεύγουν τα αποτρεπτικά ερεθίσματα κι ότι οι αποτροπές τείνουν να διαδίδονται σε γενικές γραμμές σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ότι η θετική ενίσχυση, κάτι που πιθανόν να είναι αλήθεια.

Όμως, έχοντας πει τα ανωτέρω, κι ακόμη και αποδεχόμενοι την πιθανότητα ότι είναι αλήθεια, τα ζώα εμφανίζονται εξοπλισμένα με ένα συγκεκριμένο ποσοστό έμφυτης αντίστασης στην επιρροή των αποτρεπτικών ερεθισμάτων. Ένα κουτάβι το οποίο τιμωρείται από τη μητέρα του γιατί κατά το θηλασμό τραβάει τη θηλή της πολύ δυνατά, δεν εγκαταλείπει τη θηλή. Το κουτάβι πιθανόν να είναι λίγο διστακτικό ενώ θηλάζει ξανά για λίγο, όμως το ξεπερνάει, και συνήθως τραβάει λιγότερο τη θηλή από την οποία θηλάζει. Παρακολούθησα κάποτε ένα μωρό κογιότ να πέφτει μέσα σε μια κρύα λίμνη και να βγαίνει κλαίγοντας και τρέμοντας. Ωστόσο, το μωρό κογιότ σύντομα το ξεπέρασε και ξανάρχισε την προσπάθειά του να πιάσει τα ψάρια μέσα στη λίμνη, τα οποία εξαρχής τον προσέλκυσαν σε εκείνη τη λίμνη.

Κατά τη διάρκεια της ζωής ενός άγριου ζώου, αυτό συναντάει πολλές αποτροπές στην προσπάθειά του να βρει φαγητό ή ταίρι, καθώς και σε όλα τα άλλα πράγματα που κάνουν συνήθως τα άγρια ζώα. Οι εκπαιδευτές δεν είναι οι εφευρέτες των αποτροπών. Τυχαίνει απλά, όταν εμείς, ή κάποιος άλλος οργανισμός, εφαρμόζει μια αποτροπή, να το ονομάζουμε τιμωρία.

Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός φιλοσοφικών θεμάτων που προκύπτουν όταν αναφερόμαστε στην τιμωρία. Όταν ένα από εκείνα τα κογιότ έπιασε τελικά ένα ψάρι σε εκείνη τη λίμνη, πιθανόν το ψάρι να ένιωσε κάποιον πόνο προτού να το καταπιεί το κογιότ. Θα λέγαμε το φάγωμα του ψαριού από το κογιότ , τιμωρία; Ή αν το κογιότ κατάπινε μεμιάς το ψάρι; Πιστεύω ότι το να το έτρωγε σιγά-σιγά δεν θα είχε και μεγάλη διαφορά από το να το κατά-σπάραζε.

Μερικοί μπορεί να πουν ότι το κογιότ δεν προσπαθούσε να αλλάξει τη συμπεριφορά του ψαριού ή να το «τιμωρήσει», κι έτσι, η αποτροπή δεν είναι τιμωρία. Αυτό θα υπονοούσε ότι ο σκοπός της εφαρμοσμένης αποτροπής είναι η διαφορά μεταξύ μιας αποτροπής και μιας τιμωρίας.

Ίσως το σημαντικότερο, κάποιοι μπορεί να πουν ότι οι άνθρωποι έχουν ηθικές αρχές και δεν θα πρέπει ποτέ να εφαρμόζουν την τιμωρία σε κανέναν οργανισμό. Εδώ λοιπόν, έχουμε ένα πρόβλημα: η κοινωνία μας, αλλά και κάθε κοινωνία, έχει κάποια ανθρώπινα μέλη τα οποία παραβιάζουν τους νόμους. Τα παράνομα μέλη της κοινωνίας συχνά δεν ανταποκρίνονται με τον σωστό τρόπο σ’ αυτό που οι υπόλοιποι ονομάζουμε θετική ενίσχυση συμπεριφοράς. Μας μένει λοιπόν, η τιμωρία ως λύση.

Μπορούμε να ασχοληθούμε με τις ηθικές αρχές του ποινικού συστήματός μας, το πόσο δίκαια είναι όλα αυτά, όμως δεν είναι αυτός ο σκοπός μου. Ο σκοπός μου είναι να εκφράσω ότι οι αποτροπές και η τιμωρία, παίζουν ένα σημαντικό ρόλο τόσο στη φύση όσο και στην κοινωνία μας. Αν, ως κοινωνία, αποφασίζουμε για την τιμωρία του ίδιου μας του είδους, γιατί υπάρχει η ηθική απαίτηση για εξάλειψη της τιμωρίας των ζώων; Δεν ακούγονται πολλά για την τιμωρία στη φύση. Υπάρχει ωστόσο κάποια διαμάχη σχετικά με την τιμωρία μέσα στην κοινωνία μας. Σταδιακά, μετά από πολλούς αιώνες, η ανθρώπινη αντίληψή μας ως προς το ρόλο της τιμωρίας των ζώων και των ανθρώπων εξελίχτηκε στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα. Ως κοινωνία, ακόμη διαφωνούμε ως προς αυτά τα θέματα, και πιθανώς να συνεχίσουμε να διαφωνούμε για πολλούς αιώνες ακόμη. Όσο συνεχίζουμε να έχουμε ανοιχτή διαμάχη, είναι πιθανό να φτάσουμε σε μια κοινή συναίνεση την οποία μπορούμε όλοι να δεχτούμε και να ζήσουμε με αυτή.

Ως εκπαιδευτές ζώων, είτε επαγγελματίες είτε ερασιτέχνες, ψάχνουμε τρόπους να αλλάξουμε τη συμπεριφορά των ζώων. Υπάρχουν κάποιοι οι οποίοι πιστεύουν ότι η ιδιοκτησία ζώων και ιδιαίτερα η ιδιοκτησία που περιλαμβάνει τον περιορισμό και την αλλαγή συμπεριφοράς, είναι ισοδύναμα της τιμωρίας. Μερικοί από εσάς πρέπει να γνωρίζετε τις θέσεις του Peter Singer και άλλων με παρόμοια πιστεύω – οι περισσότεροι απ’ αυτούς δεν είναι τόσο πολύ υπέρ της ανοιχτής συζήτησης, είναι απλά υπέρ της αλλαγής.

Ενώ οι περισσότεροι από εμάς μπορεί να πιστεύουν ότι η θέση του Singer είναι ακραία, η ερώτηση μπορεί να τεθεί, σε ποιο βαθμό τη βαθμίδα από το μέτριο ως το ακραίο είναι σωστή η ιδιοκτησία ζώων; Πότε μας επιτρέπεται να περιορίζουμε ή να τιμωρούμε τα ζώα; Επί αυτού του θέματος, ποια είναι τα δικαιώματα μιας κοινωνίας να περιορίζει και να τιμωρεί τους πολίτες. Αυτά είναι ηθικά θέματα τα οποία αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες σε όλο τον κόσμο.

Ξανά, ως εκπαιδευτές ζώων, αντιμετωπίζουμε ένα μικρόκοσμο των γενικών θεμάτων του προσδιορισμού και των ηθικών αρχών της τιμωρίας. Θα πρέπει να τιμωρούμε ή όχι; Αν πούμε ότι δεν θα πρέπει να υπάρχει καθόλου η τιμωρία, επέρχεται το θέμα του τι είναι η τιμωρία. Προτείνω να είμαστε πολύ προσεκτικοί στο να δηλώσουμε ότι θα πρέπει να απαγορευτεί τελείως η τιμωρία οποιουδήποτε είδους και κάτω από όλες τις συνθήκες. Πρέπει να προσέχει κανείς τι εύχεται γιατί μπορεί να το αποκτήσει.

Η προσωπική μου άποψη είναι ότι ουσιαστικά όλες οι μορφές εκπαίδευσης ζώων θα ωφελούνταν από την χρήση της θετικής ενίσχυσης συμπεριφοράς. Υπάρχουν κάποιες ελάχιστες περιπτώσεις στην εκπαίδευση ζώων όπου η πρόσθεση της τιμωρίας, κατά τη γνώμη μου, αξίζει τον κόπο κατά πολύ, και πιθανόν να είναι απαραίτητη. Υπάρχουν κάποιες ακόμη καταστάσεις όπου η πρόσθεση της τιμωρίας πιθανόν να είναι πολύ χρήσιμη. Σε αυτές τις σπάνιες περιπτώσεις όπου η τιμωρία προσφέρει πιθανό όφελος, πάντα πρέπει να σταματάμε κάποιες συμπεριφορές που θα μπορούσαν να βλάψουν το ζώο, κάποιον άνθρωπο, ή να καταστρέψουν κάποια περιουσία. Κατά τη γνώμη μου, και μόνο ως παραδείγματα, αυτό θα απέκλειε την χρήση της θετικής ενίσχυσης συμπεριφοράς στην εκπαίδευση υπακοής ή για αθλητικούς σκοπούς και θα περιόριζε αυστηρά την τιμωρία μόνο στις περιπτώσεις εκπαίδευσης σκύλων που παρέχουν υπηρεσίες.

Αυτή η πολλές φορές φιλοσοφική συζήτηση περί τιμωρίας αποτελεί την προσπάθειά μου να τονίσω ότι θα μπορούσε να υπάρχει πολιτική έκρηξη από την απόφαση μιας κοινωνίας να απαγορεύσει τελείως την τιμωρία. Περαιτέρω, προτείνω να ακολουθήσουμε τα δικά μας πιστεύω «θετικής σκέψης», και να περνάμε λιγότερο χρόνο επιτιθέμενοι σε εκείνους που πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα και τη δικαιοδοσία να τιμωρούν. Θα κερδίσουμε τον πόλεμο των ιδεών αν αποδείξουμε τη θέση μας με επιτυχίες στην εκπαίδευση. Μπορεί να χάσουμε το δικαίωμα για τους μελλοντικούς εκπαιδευτές να εκπαιδεύουν αν πείσουμε την κοινωνία ότι θα πρέπει να καταδικάζει και να μην επιτρέπει, αυτό που ονομάζουμε παραδοσιακούς εκπαιδευτές και παραδοσιακές μεθόδους εκπαίδευσης.

Συγχωρήστε τον μακροσκελή λόγο μου. Παρόλο που έγραφα βιαστικά, σκεφτόμουν πάρα πολύ το θέμα. Όπως πιθανόν μαντεύετε, η Μάριον κι εγώ συζητήσαμε αυτό, όπως και πολλά άλλα σχετικά θέματα, σε βάθος. Καταλάβαμε ότι αυτά είναι συναισθηματικά θέματα. Το συμπέρασμα που βγάλαμε είναι ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτές, όπως κι εμείς οι ίδιοι, είμαστε πολιτικά ευάλωτοι και ανίσχυροι. Αν προσπαθήσουμε να κάνουμε τις σκέψεις μας πράξη, είτε μέσα στις επαγγελματικές οργανώσεις είτε στον πολιτικό στίβο, μπορεί να βλάπταμε τον εαυτό μας μακροχρόνια. Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι ο χρόνος κι η τεχνολογία είναι με το μέρος μας, μόνον όμως, αν οι εκπαιδευτές μάθουν πώς να εφαρμόζουν σωστά και βάσει των ηθικών αρχών τις μεθόδους συμπεριφοράς. Έτσι, φίλοι μας, συνεχίστε να εκπαιδεύετε και αδιαφορήστε γι’ αυτούς που έχουν αντίθετη γνώμη. Για να πολεμήσετε αυτή, μακροχρόνια, θα πρέπει να πολεμήσετε τον εαυτό σας και το επάγγελμά σας.

Επιμέλεια / μετάφραση---Κατερίνα Χατζηγιάννη (μέλος του StarDogs )