Ένα πλήρες πρόγραμμα εκπαίδευσης κουταβιών αποτελείται τόσο από την εκπαίδευση σε θέματα συμπεριφοράς και την εκπαίδευση σε θέματα χαρακτήρα όσο και από την επιλογή του εκπαιδευτή ασκήσεων υπακοής.  Το πιο σημαντικό συστατικό είναι η εκπαίδευση σε θέματα χαρακτήρα – η παροχή ενός εκπαιδευτικού συνόλου ιδεών για να μάθουν τα κουτάβια κοινωνικές ιδιότητες και να αναπτύξουν την αυτοπεποίθηση και τις κοινωνικές ιδιότητες για φιλικές συναναστροφές με άλλα σκυλιά και ιδιαίτερα, με ανθρώπους.  Πρέπει να επιτρέπεται στα κουτάβια να παίζουν με άλλα κουτάβια και μεγαλύτερα σκυλιά και να απολαμβάνουν πολλές θετικές συναναστροφές με μια ευρεία γκάμα ανθρώπων, ιδιαίτερα παιδιά και άντρες.  Η κοινωνικοποίηση θα πρέπει πάντα να αποτελεί την κύρια κατεύθυνση οποιουδήποτε προγράμματος για κουτάβια, είτε είναι μια τάξη την οποία  παρακολουθούν και αποτελείται από μια ομάδα ιδιοκτητών που σχηματίζουν έναν κύκλο καθισμένοι στο πάτωμα ενώ τα κουτάβια τους κατέχουν τον κεντρικό ρόλο παίζοντας στον κέντρο του κύκλου, είτε ζωηρές ικανότητες υπακοής που εκτελούν τα κουτάβια χωρίς να είναι δεμένα με λουρί στη μέση ενός προγράμματος παιχνιδιού.


 
Εκπαίδευση σε θέματα Υπακοής
 
Η εκπαίδευση υπακοής είναι απαραίτητη για τους ιδιοκτήτες για να ελέγχουν τη στάση του σώματος των σκύλων τους, τον τόπο που βρίσκονται και τις δραστηριότητές τους.  Κάποιο είδος πρακτικής εκπαίδευσης υπακοής είναι απαραίτητη για όλα τα σκυλιά, άσχετα από την ηλικία τους. Σίγουρα, όλες οι πτυχές της εκπαίδευσης υπακοής μπορούν να επιτευχθούν αποτελεσματικά σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής του σκύλου, αλλά τυχαίνει απλά να είναι ευκολότερο, πιο γρήγορο και πιο διασκεδαστικό να εκπαιδεύεις τον σκύλο σαν κουτάβι.  Ωστόσο, παρά την ευκολία της εκπαίδευσης σε νεαρή ηλικία, ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η υπακοή είναι μόνον ο τριτογενής λόγος για την παρακολούθηση μαθημάτων από τα κουτάβια.  Ακόμη κι έτσι, η προοπτική ενός σε νεαρή ηλικία, χωρίς λουρί, προφορικού ελέγχου είναι ιδανικό δόλωμα για τον ιδιοκτήτη για να τον ενθαρρύνει να εγγράψει το κουτάβι του σε μια τάξη εκπαίδευσης κουταβιών που, επιπλέον, προσφέρει πιο επείγουσα διαμόρφωση συμπεριφοράς και όλα τα στοιχεία σημαντικής εκπαίδευσης σε θέματα χαρακτήρα.  Είναι απίθανο πολλοί ιδιοκτήτες να έτρεχαν να εγγράψουν το κουτάβι τους σε μια τάξη εκπαίδευσης σε θέματα κατά της επιθετικότητας και της συνήθειας του δαγκώματος!


 
Εκπαίδευση σε θέματα Συμπεριφοράς

Η συμπεριφορά ενός σκύλου μπορεί να διαμορφωθεί σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής του σκύλου, παρόλο που, όσο μεγαλύτερος σε ηλικία είναι ο σκύλος, τόσο δυσκολότερο είναι. Γενικά, είναι καλύτερο να γίνεται σε μικρή ηλικία, για να διαμορφώσετε τη συμπεριφορά του σκύλου προτού εμφανιστούν πιθανά απαίσια προβλήματα ή προτού οξυνθούν κάποια προβλήματα που ήδη έχουν εμφανιστεί.  Χωρίς την επαρκή καθοδήγηση (διαμόρφωση συμπεριφοράς), ο σκύλος θα αφεθεί να αυτοσχεδιάζει βάσει της επιθυμίας του για θεραπεία δραστηριοτήτων για να μπορέσει να περάσει τις πολλές ώρες που μένει σπίτι μόνος του και βαριέται.  Και αναμφίβολα, οι ιδιοκτήτες θα θεωρήσουν τον αυτοσχεδιασμό του σκύλου ως μη αποδεκτό.  Όμως, μέσα σε ελάχιστο χρόνο, η ακατάλληλη έκφραση της φυσιολογικής συμπεριφοράς του σκύλου θα γίνει ένα κομμάτι της καθημερινής του ρουτίνας, δηλ. οι συμπεριφορές θα γίνουν συνήθειες – κακές συνήθειες.

Αυτό είναι άδικο τόσο για τον σκύλο όσο και τον ιδιοκτήτη, γιατί για το υπόλοιπο της ζωής του σκύλου, αναμφίβολα ο ιδιοκτήτης συχνά θα εκνευρίζεται από τη συμπεριφορά του σκύλου κι έτσι, ο σκύλος συχνά θα τιμωρείται από τον ιδιοκτήτη του.  Επιπλέον, για να ξαναεκπαιδεύσει κανείς ένα σκύλος που έχει ήδη καλά εγκατεστημένες κακές συνήθειες, είναι απαραίτητο πρώτα να εξαλείψει την κακή συνήθεια, προτού ξαναεκπαιδεύσει τον σκύλο.  Για παράδειγμα, το να μάθει κάποιος έναν σκύλο που έχει συνήθεια να γαβγίσει συνέχεια επί δέκα χρόνια, είναι ισότιμο με το να πείσει κάποιον να σταματήσει τη συνήθεια του καπνίσματος που την έχει για σαράντα χρόνια.

Είναι καλύτερο να εκπαιδεύει κανείς τον σκύλο ως κουτάβι ώστε να μην ενισχύει από συνήθεια από μόνος του το υπερβολικό γάβγισμα.  Ένα σημαντικό συστατικό οποιασδήποτε τάξης μαθημάτων για κουτάβια περιλαμβάνει την εκπαίδευση των ιδιοκτητών πώς να προλαμβάνουν τα συνήθη και προβλέψιμα προβλήματα συμπεριφοράς – πώς να μαθαίνουν στα σκυλιά τους κατάλληλες και αποδεκτές εναλλακτικές για τις συνήθειες σκυλίσιες συμπεριφορές τους, δηλ. τι να δαγκώνουν, πού να λερώνουν, πού να σκάβουν, πότε να γαβγίζουν, πότε να πηδάνε πάνω στους ανθρώπους και πότε να είναι ζωηρά, κλπ.  Ιδιαίτερα, είναι σημαντικό να χειρίζονται αμέσως οποιαδήποτε τυχόν προβλήματα συμπεριφοράς προκύψουν στην τάξη, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει καθυστέρηση στο να του μάθουμε να κάτσει ή να μένει.

Πραγματικά, η εκπαίδευση στοιχείων υπακοής μπορεί να περιμένει, ενώ σχετικά με τα προβλήματα συμπεριφοράς, ο χρόνος τρέχει πολύ γρήγορα.  Για παράδειγμα, αντί να επιτρέπετε σε ένα κουτάβι που γαβγίζει να ξεκουφαίνει όλους μέσα στην τάξη επί έξι εβδομάδες (δηλ. θέτοντας τα θεμέλια γι’ αυτόν τον σκύλο να εκνευρίζει εφ’ όρου ζωής τους ιδιοκτήτες του και να προκαλεί προβλήματα με τους γείτονες), κατά την πρώτη εβδομάδα των μαθημάτων, διδάξτε στο κουτάβι αυτό να «Σιωπά» για σταδιακά αυξανόμενα χρονικά διαστήματα.  Διδάξτε τον ιδιοκτήτη πώς να διδάξει τον σκύλο του να σιωπά με αντάλλαγμα το φαγητό του.

Ομοίως, τα προβλήματα λερώματος πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα στα μαθήματα: Μην χάσετε καν χρόνο για να καθαρίσετε τις ακαθαρσίες, ο ιδιοκτήτης πρέπει να μάθει να ενεργεί άμεσα και δραστήρια – λάθος….διδακτική επίπληξη! «Έξω» - όλα αυτά σε λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο.  Μια απλή λέξη μεταβιβάζει στον σκύλο το εξής: έκανες κάτι κακό και μπορείς να διορθώσεις τα πράγματα με το να το κάνεις έξω.  «Καλό σκυλί!»  Τώρα, καθαρίστε τις ακαθαρσίες.  Τα προβλήματα λερώματος ιδιαίτερα, παρουσιάζουν μια τόσο τρομακτική προοπτική.  Όχι εξαιτίας της μικρής κουταβίσιας ακαθαρσίας που βρίσκεται στο πάτωμα, αλλά επειδή ένα λέρωμα ενός κουταβιού μέσα στο μάθημα εκπαίδευσης είναι συνήθως ο προάγγελος πολλών ακαθαρσιών στο σπίτι.  Αν ο σκύλος λερώνει στο σπίτι, έχει μια καλή πιθανότητα να τον στείλουν έξω, όπου φυσικά, θα αρχίσει να δαγκώνει, να σκάβει, να γαβγίζει και να το σκάει για να γλιτώσει από την ανία που θα νιώθει από την απομόνωση, και τελικά, ο ιδιοκτήτης θεωρεί τον σκύλο μπελά και προσπαθεί να του βρει ένα καινούριο σπίτι και να τον δώσει.

Βοηθάει να θυμάστε ότι τα προβλήματα συμπεριφοράς, ακόμη και τα απλά όπως το λέρωμα στο σπίτι, τελικά σκοτώνουν περισσότερα σκυλιά από ότι τα βακτηρίδια.  Αν τα προβλήματα που παρουσιάζει ο σκύλος δεν λυθούν άμεσα, ο σκύλος κατά πάσα πιθανότητα δεν θα βρίσκεται πλέον στο σπίτι για να του μάθετε μετά να κάθεται ή να μένει.

 

Εκπαίδευση σε θέματα Χαρακτήρα

Σε αντίθεση με την εκπαίδευση σε θέματα υπακοής και τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς, η εκπαίδευση σε θέματα χαρακτήρα πρέπει να θεωρείται σε αναπτυξιακά πλαίσια και ΠΡΕΠΕΙ να επιτυγχάνεται κατά τη διάρκεια της «παιδικής» ηλικίας του κουταβιού. Η προληπτική παρέμβαση είναι το κλειδί: η καθυστέρηση είναι τελείως τρέλα.  Τα προληπτικά μέτρα είναι εύκολα, αποτελεσματικά, ουσιαστικά χωρίς κόπο, μέχρι και διασκεδαστικά, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις, η αντιμετώπιση προβλημάτων χαρακτήρα σε ενήλικα σκυλιά είναι τόσο χρονοβόρα, τόσο δύσκολα και συχνά, τόσο επικίνδυνα.

Όπως ακριβώς είναι αδύνατο να «παράγεις» έναν σκύλο που να κερδίζει όλα τα βραβεία και ποτέ να μην κάνει λάθος στην εντολή «μείνε», είναι αδύνατο να «παράγεις» έναν σκύλο με τέλειο χαρακτήρα – ένα σκύλο που ποτέ να μην τσακώνεται και ποτέ να μη δαγκώνει.  Σίγουρα η σωστή εκτροφή είναι σημαντικότατη αλλά από μόνη της, η επιλεκτική εκτροφή δεν επαρκεί.  Οι τέλειες βαθμολογίες και η σωστή εκτέλεση του «μείνε» οφείλονται στο μεγαλύτερο μέρος τους στη σωστή εκπαίδευση.  Ομοίως, τα σκυλιά πρέπει να εκπαιδεύονται να μην τσακώνονται και ποτέ να μην δαγκώνουν ανθρώπους.

Ο χαρακτήρας του κάθε σκύλου πρέπει να διαμορφώνεται σε κάποιο βαθμό, έτσι ώστε να βολεύει το στυλ ζωής του ιδιοκτήτη.  Όλα τα σκυλιά είναι διαφορετικά: μερικά σκυλιά δεν έχουν αυτοπεποίθηση, ενώ άλλα είναι πολύ πιεστικά, άλλα είναι οκνηρά και άλλα πολύ ενεργητικά, κάποια είναι ντροπαλά και μαζεμένα, μη κοινωνικά ή αντικοινωνικά, ενώ άλλα είναι υπερβολικά φιλικά, ή ζωηρά.  Οι άνθρωποι έχουν την τάση να ξεχνάνε ότι ένα οικιακό σκυλί δεν έχει γίνει οικιακό μέχρι να έχει εκπαιδευτεί και κοινωνικοποιηθεί επαρκώς.  Αν ο σκύλος δεν έχει κοινωνικοποιηθεί και δεν έχει μάθει να μη δαγκώνει, τότε το επονομαζόμενο οικιακό σκυλί (οποιασδήποτε φυλής) είναι πολύ χειρότερο από ένα άγριο ζώο.

Τα προγράμματα κουταβιών που προωθούν την κοινωνικοποίηση σε νεαρή ηλικία, ένα πλούσιο κοινωνικό περιβάλλον και εκπαίδευση σε θέματα χαρακτήρα, με την ελεύθερη χρήση εκπαιδευτικών παιχνιδιών συν φαγητό, παιχνίδια και κοινωνικά δέλεαρ και ανταμοιβές στην εκπαίδευση, αποτελούν την μόνη επιτυχημένη λύση στα προβλήματα χαρακτήρα.  Αν οι ιδιοκτήτες δίνουν στα κουτάβια τους επαρκείς ευκαιρίες να παίζουν με άλλα κουτάβια και μεγαλύτερα σκυλιά, τα περισσότερα πιθανό προβλήματα μεταξύ σκύλων διευθετούνται από μόνα τους.  Τα κουτάβια ουσιαστικά αυτοεκπαιδεύονται να είναι φιλικά και εξωστρεφή.

Ένας κοινωνικοποιημένος σκύλος προτιμάει να παίζει με τα άλλα σκυλιά, αντί να κρύβεται ή να τσακώνεται με αυτά.  Στην πραγματικότητα, η γενικευμένη φοβία που αισθάνονται τόσα πολλά ενήλικα σκυλιά ουσιαστικά δεν υπάρχει όταν τα σκυλιά αυτά έχουν παρακολουθήσει ως κουτάβια μαθήματα εκπαίδευσης κουταβιών και κοινωνικοποίησης, χωρίς να είναι δεμένα.  Σίγουρα, ακόμη και τα σωστά κοινωνικοποιημένα ενήλικα σκυλιά μπορεί να έχουν κάποια «ατυχή στιγμή».  Σε αυτό, δεν διαφέρουν πολύ από τους ανθρώπους.  Υπάρχουν ελάχιστοι άνθρωποι που μπορούν με ειλικρίνεια να πουν ότι δεν έχουν χάσει ποτέ την υπομονή τους, ότι δεν έχουν τσακωθεί ποτέ, και δεν έχουν έρθει στα χέρια με κάποιον άλλον άνθρωπο (συνήθως ένα παιδί ή την/τον σύζυγό τους) σε στιγμή θυμού.  Από την άλλη μεριά, ελάχιστοι άνθρωποι έχουν τραυματίσει σοβαρά ή σκοτώσει κάποιον.  Παρόλο που είναι τελείως μη ρεαλιστικό να περιμένουμε από τα σκυλιά (ιδιαίτερα τα αρσενικά) να μην τσακωθούν ποτέ, είναι τελείως ρεαλιστικό να περιμένουμε από τα σκυλιά να γνωρίζουν πώς να λύσουν τις διαφορές τους χωρίς σωματικές διαμάχες, χωρίς καν να ακουμπήσει το ένα το άλλο ή να χυθεί μια σταγόνα αίματος.

Επιπλέον, αυτές οι κοινωνικές ιδιότητες ΠΡΕΠΕΙ να αποκτώνται σε νεαρή ηλικία όταν είναι κουτάβια.  Ο κύριος λόγος για το παιχνίδι μεταξύ κουταβιών είναι να μαθαίνουν τα κουτάβια να περιορίζουν τη δύναμη του δαγκώματός τους και να αναπτύσσουν «μαλακά στόματα», προτού τα σαγόνια τους αναπτύξουν τη δύναμη που χρειάζεται για να προκαλέσουν σοβαρή ζημιά.  Επίσης, το παιχνίδι μεταξύ κουταβιών δίνει στα νεαρότερα σκυλιά την δυνατότητα να μάθουν το κατάλληλο πλαίσιο των στοιχείων ολόκληρου του φάσματος της συμπεριφοράς τους.  Ένα ανεπαρκώς κοινωνικοποιημένο σκυλί στερείται αυτοπεποίθησης τόσο στις κοινωνικές συναναστροφές όπως αποδεικνύεται από το ότι κρύβονται και «αρπάζουν», ή με το «αντρικό» γρύλισμα όσο και στις σεξουαλικές συναναστροφές όπως αποδεικνύεται από τα προβλήματα ζευγαρώματος, το μικρό μέγεθος των μωρών που γεννιούνται, τα προβλήματα μητρότητας, κλπ.

Ωστόσο, τα κουτάβια πραγματικά απαιτούν σημαντική ανθρώπινη καθοδήγηση για την πρόληψη της ανάπτυξης φοβίας και επιθετικότητας προς τους ανθρώπους.  Οι ιδιοκτήτες απλά πεθαίνουν να μάθουν πώς να απευαισθητοποιήσουν τον σκύλο σε πιθανές απειλητικές και προκλητικές καταστάσεις όπως, γύρω από πολύτιμα αντικείμενα (π.χ. το μπωλ του φαγητού και τα κόκκαλα), με ξένους, παιδιά ή κατά τη διάρκεια φιλικού (αλλά ανεπιθύμητου) χαϊδέματος και αγκαλιάσματος, ή απωθητικό (επίπονο) χειρισμό και περιορισμό.

Επιπλέον, τα μαθήματα κουταβιών είναι σημαντικά για να μάθουν στους ιδιοκτήτες πώς να μάθουν στα κουτάβια τους να αναστέλλουν τη συμπεριφορά δαγκώματος – να αναστέλλουν πρώτα, συστηματικά τη δύναμη του δαγκώματός τους (μέχρι όλη η πίεση να εξαλείφεται) και μετά, το γεγονός του δαγκώματος (το οποίο μέχρι τώρα είναι απλά ένα «βούτηγμα»).  Όταν αντιμετωπίζουμε ένα πιθανό πρόβλημα τόσο σοβαρό όσο η επιθετικότητα προς ανθρώπους, είναι συνετό να έχουμε αρκετά σχέδια άμυνας τουλάχιστον, ένα πρόγραμμα διπλής παρέμβασης:

 

1. Να προσπαθήσουμε να απευαισθητοποιήσουμε το κουτάβι σε κάθε αντιληπτή πιθανή πρόκληση, και

2. Να μάθουμε στο κουτάβι να αναστέλλει τόσο τη δύναμη όσο και τη συχνότητα του δαγκώματός του.

 

Ως εκ τούτου, σε περίπτωση που προκύψουν καταστάσεις, για τις οποίες δεν έχουμε καλύψει επαρκώς τον σκύλο μας (π.χ. ένα παιδί πιάνει την ουρά του σκύλου στην πόρτα), ο σκύλος έχει τουλάχιστον κοινωνικοποιηθεί με παιδιά, έχει εκτεθεί σε μια πληθώρα περίεργων συμβάντων, έχει απευαισθητοποιηθεί σε επίπονο χειρισμό και γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν πρέπει να δαγκώσει, αλλά αν δαγκώσει…..ένας σκύλος που έχει διδαχθεί σωστά την αναστολή δαγκώματος ίσα που θα ακουμπήσει το δέρμα, αν και το συνηθέστερο είναι να μην  μας ακουμπήσει καν.

Υπάρχουν τόσες πολλές και διαφορετικές ασκήσεις που βοηθάνε στην εδραίωση της απευαισθητοποίησης και της αυτοπεποίθησης. Οι περισσότερες από τις ασκήσεις αυτές βασίζονται σημαντικά στην εκπαίδευση με χρήση δελεαστικού φαγητού, που αποτελεί την καλύτερη μέθοδο όταν δουλεύουμε με φοβικά ή επιθετικά σκυλιά.  Συχνά δυστυχώς, κατά τη διάρκεια της αρχικής εκπαίδευσης σε θέματα χαρακτήρα, ο έπαινος και/ή το χάδι στον σκύλο έχει αντίθετα αποτελέσματα, καθώς το κουτάβι/σκύλος συχνά φοβάται ή εκνευρίζεται από τη φωνή και την επαφή του χεριού κάποιου αγνώστου.  Ειρωνικά, αυτό ήταν συχνά η αιτία του προβλήματος αρχικά.

Για να περιγράψουμε μια απλή άσκηση:  το τάϊσμα με το χέρι.  Ταίζοντας με το χέρι την αρχική μερίδα του φαγητού του σκύλου, ο σκύλος μαθαίνει να απολαμβάνει την ανθρώπινη συντροφιά γύρω από το μπωλ του φαγητού του.  Μαθαίνει να παίρνει φαγητό «Απαλά» (αναστολή δαγκώματος) και μαθαίνει το «Μακριά!» ή «Περίμενε!» (επίσης χρήσιμο στην εκπαίδευση αναστολής δαγκώματος) και το «Πάρτο!».  Το «μακριά» σημαίνει μην αγγίζεις το φαγητό μέχρι να σου πω «Πάρτο».  Αρχικά, ο σκύλος εκπαιδεύεται στο ότι αν δεν αγγίξει το φαγητό για σταδιακά αυξανόμενα χρονικά διαστήματα, πάντα θα του επιτραπεί να το φάει.  Μόλις το μάθει, ο ιδιοκτήτης έχει την πιθανότητα να συνεχίσει με την εντολή «μακριά» που τώρα σημαίνει μην το αγγίζεις καθόλου.

Υπάρχουν πάρα πολλές εφαρμογές για αυτές τις εντολές: «Πάρτο» παροτρύνει έναν φοβικό σκύλο να πάρει μια λιχουδιά ή ένα παιχνίδι από έναν ξένο.  «Απαλά» δίνει οδηγίες στον σκύλο πώς να παίρνει φαγητό από ένα άγνωστο παιδί και πώς να παίζει με τη γάτα ή ένα ντροπαλό σκύλο.  «Μακριά» είναι χρήσιμο για να μάθουμε στο κουτάβι να σταματήσει να «βουτάει» στο στόμα του αλλά και να αγγίζει διάφορα αντικείμενα όπως τις πάνες του μωρού, το μωρό, ένα νεκρό ζώο, ακαθαρσίες από άγνωστα ζώα, ένα φίδι, ένα φοβικό σκυλί, ή ένα μεγάλο επιθετικό σκυλί.